وبلاگ دیجی پاورپوینت

 

واژه ارگونومی از دو لغت یونانی    Ergon به معنی کار و Nomos به معنی قاعده و قانون مشتق شده است. در ایالات متحده امریکا،اغلب از عبارت مهندسی عوامل انسانی استفاده می شود .در تعریفی موجز می توان گفت که هدف ارگونومی طراحی وسایل سیستم های فنی و وظایف برای افزایش و بهبود ایمنی. بهداشت و سلامت و راحتی کارایی انسان است. 

ارگونومی در طراحی کار و شرایط روزمره زندگی انسان را محورقرار می دهد. ارگونومی ،با توجه به توانایی جسمی و روانی و همچنین محدودیتهای انسانی، از پدید آمدن محیط کار یا شرایط زندگی نا امن،ناسالم،ناراحت و یا غیر مفید جلوگیری می کند.

در ارگونومی عوامل متعددی نقش دارند که عبارتند از:وضعیت و حرکات بدن (نشستن، روشنایی، شرایط جوی، مواد شیمیایی)، اطلاعات و عملیات (اطلاعاتی که از راه بینایی یا سایر حواس کسب می شوند)، کنترل ها (ارتباط بین نمایشگرها و کنترل) و به همان نسبت وظایف و مشاغل (نوع کار مناسب، شغل مطلوب).

این عوامل تا حد زیادی میزان ایمنی،سلامتی و بهداشت،راحتی و کارایی در کار و زندگی روزمره را تعیین می کنند. دانش ارگونومی از رشته های گوناگون از علوم انسانی و فنی حاصل شده است. که عبارتند اند از آنتروپومتری، بیومکانیک، فیزیولوژی، روان شناسی، سم شناسی، مهندسی مکانیک، طراحی صنعتی، تکنولوژی ارتباطات و مدیریت صنعتی.

آیا عوامل زیان آور محیط کار را می شناسید؟

در این علم اطلاعات مربوطه از روش ها و فنون خاصی استفاده می شود. علم ارگونومی به دلیل شیوه میان رشته ای و ماهیت کاریردی خود با سایر علوم تفاوت دارد. منظور از ویژگی روش میان رشته ای این علم ارتباط آن با بسیاری از جنبه های انسانی است . یکی از نتایج ماهیت کاربردی علم ارگونومی تطابق محل کار یا محیط با مردم است .با توجه به اینکه کار و انسان دو جزء اصلی و تفکیک ناپذیر هستی است که به گونه ای متناسب با یکدیگر برنامه ریزی شوند. عدم تناسب میان توانمندی های انسان و کار و مسئولیت های که برعهده می گیرد سبب ایجاد مشکلات زیادی می شود که می توان گفت اکثر حوادث و ناراحتی های ناشی از کار و پایین بودن بهره وری اشاره نمود. 

 

اهمیت اجتماعی ارگونومی

 ارگونومی می تواند در حل بسیاری از مشکلات اجتماعی مرتبط با ایمنی و،بهداشت ، راحتی و کارآیی موثر باشد.اتفاقات روزانه مانند حوادث ناشی از کار، ترافیک و یا حوادث خانگی را می توان به نسبت فجایعی چون سوانح ناشی از کار با جرثقیل ها (در صنعت) سوانح هوایی و یا سوانح هسته ای اغلب با خطاهای انسانی مرتبط دانست. با تحلیل این سوانح مشخص می گردد که عامل آن ها اغلب ارتباط ضعیف و ناکافی بین متصدیان و شغل ایشان بوده است. در هنگام کار و محیط زندگی روزانه،می توان با توجه به بیشتر به توانایی ها و محدودیت های انسانی احتمال وقوع حوادث را کاهش داد .

بسیاری از موقعیت ها در زندگی روزانه و کار، برای سلامتی انسان خطرناک اند. در کشورهای غربی، بیماری های ماهیچه ای استخوانی (کمر درد) و بیماری های روحی (مثل بیماری های ناشی از فشارهای عصبی) مهم ترین عوامل غیبت های ناشی از بیماری و از کار افتادگی شغلی هستند. قسمتی از این عوامل را می توان به طراحی نامناسب تجهیزات، سیستم های فنی و مشاغل مربوط دانست. در این جا نیز ارگونومی می تواند با بهبود شرایط محیط کار این مشکلات را کاهش دهد. بنابر این در برخی کشورها استخدام ارگونومیست در بخش خدمات بهداشت حرفه ای جزو امور ضروری محسوب می شود.

سرانجام ارگونومی می تواند از بروز ناراحتی جلوگیری کند و تاحد چشمگیری کارآیی را بهبود بخشید. در طراحی سیستم های پیچیده فنی مهندسی مانند تاسیسات تولید،تاسیسات انرژی هسته ای و هواپیما، ارگونومی یکی از عوامل مهم طراحی برای کاهش خطاهای انسانی است. بعضی از اطلاعات دانش ارگونومی به صورت معیار رسمی در آمده و اهداف آن ها تشویق به کاربرد ارگونومی است. در واقع در پیشگیری از بروز اینگونه مسایل و تامین تندرستی نیروی کار، ارگونومی به عنوان رهیافتی کارآمد, به یاری انسان می شتابد. ارگونومی ,ابزاری است که به کمک آن انسان قادر است محیط زندگی و کار, و نیز وسایل و تجهیزات مورد استفاده را مطابق با توانمندی ها ویزگیهای خود طراحی کند. کاربرد ارگونومی در طراحی فرآیندها و سیستم, تاثیر شایان توجهی بر افزایش تولید، کاهش هزینه های درمانی، افزایش رضایت شغلی، افزایش بهره وری و به طور کلی ,فرآوری نیروی کار داشته و فزون شدن در آمد ملی و منافع اقتصادی را سبب می شود .

 

نگرش ارگونومی

نگرش ارگونومی با تمامی برنامه های طراحی یا خرید قابل انطباق است. در چنین نگرشی تنها به کاربرد منظم اصول ارگونومی نیاز است .ما از فردی که داده های ارگونومیک یک برنامه راتهیه می کند به عنوان ارگونومیست یاد می کنیم. این فرد باید کار خود را به شیوه ای منظم انجام دهد و در موارد ضروری از مشورت و همکاری سایر متخصصین نیز بهره مند گردد. این

موارد شامل:

• انتخاب یک محصول تجاری برای خرید
• بهبود محصول یا سیستم جدید
• طراحی یک محصول یا سیستم جدید
• تنظیم محیط کار فردی
• نوسازی یک شغل یا محیط کار،برای مثال بعد از ماشینی کردن آن
• طراحی کامل یک کارخانه
• در اجرای برنامه های ارگونومی مواردی را که می توان در نظر گرفت عبارتند از:
• نصب و بررسی
• طراحی محیط کار آموزش کاربران و پیشتیبانی از ایشان
• تغییرات سازمانی
• پذیرش محصول یا سیستم جدید

با توجه به اینکه محیط نیز ممکن است بر روی کار و انسانی اثر گذارد, در اینجا مناسب است عواملی که ناشی از نوع کار و وظیفه نبوده )عوامل خارجی ( , اما اثر شایان توجهی بر عملکرد کار و رضایت شغلی دارند که این عوامل عبارتند از :

• صدا و ارتعاش
• گرما و سرما
• چرخه کار _استراحت
• عوامل سازمانی

محیط کار عاملی مهم است که در کارایی کارکنان تاثیر مستقیم دارد. با توجه به اینکه اکثریت محیط های کاری اصول اولیه ارگونومی را رعایت نمی نمایند و این عدم توجه به اصول اولیه مسبب ایجاد ریسک فاکتورهای ارگونومی و سبب بروز مشکلاتی برای کارکنان می گردد و همچنین سلامتی کارکنان را نیز به خطر می اندازد. پس نیاز بر این می باشد جهت افزایش کارایی و رضایت مندی سلامتی شغلی در محیط کار برقرار گردد.

در جهان صنعتی امروز کارگران و کارکنان ناچارند خود را با شرایط نامناسبی که محیط کار و ابزار کار بر آنها تحمیل می کند متناسب و سازگار سازند که یک سری محدودیت ها برای آنها ایجاد می شود. پیامد چنین همسازی مشکلاتی را برای زندگی فرد ، سلامتی ، ایمنی و حتی فرآورده به وجود می آورد . از جمله این مشکلات عوارض جسمانی و روانی برای فرد باشد .

 

عوارض جسمانی

مونه بارز آن بیماری های اسکلتی _ عضلانی Musculo Skeletal) ) می باشد که جزو شایع‌ترین عوارض ناشی از کار و مهمترین علت غیبت ناشی از کار محسوب می شود . نمونه ای از عوارض اسکلتی _ عضلانی به آنها آسیب های تجمعی می گوییم. که بر طبق آمارNIOSH نزدیک به 48درصد از عوارض ناشی از کار را شامل می شود و بر اثر عوامل فیزیکی یا مکانیکی به وجود می‌آید .

 

عوارض روانی 

گاهی اوقات وظیفه محوله کارگر با توانمندی های فکری و ذهنی او سازگار نیست ( کار دارای توانمندی ذهنی و فکری بالا و کارگر با قابلیت ذهنی و فکری پایین می باشد و یا بلعکس ) در این صورت عوارض روانی بروز پیدا می‌کند .

• خستگی روحی
• روان پریشی
• عدم تعادل روحی _ روانی

 

پیشینه ای کوتاه از ارگونومیک

نزدیک به 130سال پیش پژوهشگری لهستانی به نام وکسیج جاستر زبوزسکی نخستین بار اصطلاح ارگونومی را به جهان ادبیات معرفی کرد. ارگونومی از دو واژه یونانی به نام‌های ارگوس یعنی کار و نموس یعنی قانون بر گرفته شده است. از آن زمان تا جنگ جهانی دوم ( 1939-1945 ) سخن زیاد در خصوص ارگونومی به میان نیامد.

ارگونومی (فاکتورهای انسانی) توان مندی ها و ظرفیت های فرد را می‌سنجد و با استفاده از اطلاعات به دست آمده ، محیط کار و ابزار را طراحی ، تنظیم و سازماندهی می کند.

در جنگ جهانی دوم فناوری به کار رفته در تبلیغات نظامی (مثل هواپیمای جنگی) از توانمندی انسان پیشی گرفت که در نتیجه مشکلات عدیده‌ای را در استفاده از تعمیرات و نگهداشت آنها به وجود آمد ، از آنجایی که برای حل این مشکل نیاز به علوم مهندسی و رفتاری بود جمعی از مهندسان ، روانشناسان ، فیزیولوژیست ها و طراحان گردهم آمدند تا این مشکل را برطرف کنند . نخستین بار در آمریکا و انگلستان تلاش‌هایی در این خصوص انجام ‌شد که به تدریج به سرتاسر اروپا گسترش پیدا کرد . همپای این تلاش‌ها انجمن‌های ارگونومی نیز شکل گرفت . نخستین انجمن ارگونومی به نام انجمن پژوهش ارگونومی (Ergonomis Research) در انگلستان در سال 1950 شکل گرفت . سپس در آمریکا در سال 1956 انجمن عوامل انسانی برپا شد . نخستین گردهمایی بین المللی ارگونومی در سال 1961 در شهر استکهلم سوئد برگزار شد که در نتیجه این گردهمایی تشکیل انجمن بین المللی ارگونومی InternationalErgonomis Association)) بود . این انجمن بین المللی از نزدیک به 35انجمن کوچکتر از کشورهای مختلف مانند آمریکا ، انگلستان ، اغلب کشورهای اروپایی ، استرالیا ، ژاپن ، ایران و . . . تشکیل شده است.

 

تعریف ارگونومی از دیدگاه روجر وکانداناک

ارگونومی به دنبال آن است که در که کار را متناسب با انسان ساز سازد و نه انسان را متناسب کار.

ارگونومی عبارت است از کاربرد اطلاعات علمی به دست آمده درباره انسان (و روش های تولید چنین اطلاعاتی) برای حل مشکلات طراحی.

 

ادامه مطلب و دانلود