معرفی کامل نکات ایمنی کار با برق
•
در هنگام کار با برق و تجهیزات الکتریکی رعایت ایمنی فرد ضروری است و استفاده از وسایل و لوازم ایمن برقی و همچنین رعایت رفتارهای ایمن در محیط کار برای داشتن محیطی ایمن توصیه می شود. در این پاورپوینت 3 نکته مهم ایمنی در برق را بررسی می کنیم که لازم است هر مهندس برق یا تکنسین در حین کار با برق رعایت کند .
تعریف ایمنی : رعایت اصول و مقرراتی است که برای رهایی از شرایط مخاطره آمیز و به منظور حفظ نیروی انسانی و تأسیسات بکار گرفته می شود.
تعریف ایمنی براساس تعریف استاندارد OHSAS
در امان بودن از ریسک غیرقابل قبول یک آسیب. ایمنی به عنوان حفاظت انسان و کارایی او، از صدمات و پیشگیری از صدمه دیدن انسان تعریف می شود. سری ارزیابی ایمنی و بهداشت شغلی (Occupational Health and Safety Assessment Series) است و OHSAS 18001:2000 استاندارد قابل ممیز و صدور گواهینامه است که در پاسخ به نیاز سازمان ها به یک استاندارد که به وسیله آن بتوانند سیستم مدیریت خود را در زمینه های بهداشتی و ایمنی ارزیابی کنند، تدوین شده است.
ایمنی محیط کار
ایمنی شرایطی است که منابع انسانی را از عوامل مضری که می تواند سلامتی آنان را به خطر اندازد، مصون دارد. مسئولیت عمده ایمن سازی محیط کار به عهد? مدیران سطوح بالای سازمان به ویژه مدیران پرسنلی است. البته اهمیت همکاری کارکنان را در محیط امن نمی توان نادیده گرفت. به عبارت دیگر ایمنی کار عبارت است از: فراهم آوردن موجباتی که از بیماری ها و حوادث ناشی از کارهای صنعتی جلوگیری می کند. یعنی هر چه تعداد حوادث ناشی از کار کمتر باشد می توان گفت که ایمنی بیشتری در محیط کار وجود دارد.
حفاظت و ایمنی قبل از شروع به کار با برق
ایمنی محیط کار قبل از شروع به کار از نکات مهمی است که باید مد نظر قرار گیرد. کار کردن بر روی مدار برق دار یکی از خطرناک ترین مواردی است که هر کارگر ممکن است انجام دهد. اگر شخصی مدار را بدون اطلاع قبلی وصل کند، ممکن است دیگران دچار شوک شده، بسوزند یا در اثر جریان برق کشته شوند. شروع به کار غیر منتظره تجهیزات الکتریکی می تواند باعث جراحات شدید یا مرگ شود. قبل از انجام هر کاری بر روی مدار، درب تابلو توزیع برق باید بسته و قفل و برچسب زده شود، سپس مدار برای اطمینان از بدون برق بودن باید تست شود.
قبل از انجام هر گونه بازرسی یا تعمیرات بر روی تجهیزات (حتی مدارهایی که ولتاژ کمی دارند) مدار را در جعبه کلید خاموش و کلید باید در وضعیت OFF قرار گیرد. در همان زمان، علائم هشدار دهنده برای آگاهی افرادی که قصد کار با تجهیزات را دارند، باید به تجهیزات نصب شود. مدار و تجهیزات را جهت اطمینان از بدون برق بودن آنها، دوباره باید آزمایش کرد.
درمورد وسایل حفاظت فردی چه می دانید؟
دو کلید نباید شبیه به هم باشند و هر کلید تنها با یک قفل باید سازگار باشد و تنها یک کلید باید به هر کارگر داده شود. اگر بیش از یک کارگر بر روی مداری کار و یا قطعه ای از تجهیزات را تعمیر می کند، هر کارگر باید با کلید شخصی خودش آن را نقل کند و هرگز اجازه ندهد کسی دیگر آن را بردارد. همیشه، باید مطمئن شد که کارگران دیگر در معرض خطر قرار نمی گیرند.
کارگرانی که قفل کردن و برچسب گذاری را انجام می دهند باید آموزش ببینند و برای تعمیر و نگهداری تجهیزات الکتریکی مجوز داشته باشند. قفل کردن سوئیچ (کلید) یا تابلوی تغذیه از روشن شدن مدار توسط دیگران جلوگیری می کند. وجود برچسب کارگران دیگر را از عملکرد شما آگاه می کند.
به خاطر داشته باشید، هر مداری ممکن است به درستی سیم کشی نشده باشد و سیم ها ممکن است با مدارهای برق دار دیگر تماس یابند. افراد دیگر ممکن است کاری انجام دهند که شما در خطرقرار بگیرید بنابراین همه موارد احتیاطی لازم را بکار ببرید.
از اتصالات و سیم کشی مناسب استفاده کنید
- مدار را متحمل بار زیاد نکنید.
- GFCI را تست کنید .
- با استفاده از دکمه GFCI، Testرا ماهیانه آزمایش کنید.
- سوئیچ ها و عایق ها را بررسی کنید.
- ابزارها و تجهیزات دیگر باید به درستی عمل کنند. مطمئن شوید که سوئیچ ها و قسمت های عایق دار در شرایط خوبی قرار دارند.
- از پریزهای سه شاخه استفاده کنید. هرگز از پریز سه شاخه اتصال به زمین که شاخه سوم آن شکسته شده است استفاده نکنید. هنگام استفاده از ابزاری که سیم سوم اتصال به زمین نیاز دارند تنها از سیم های رابط سه سیم یا سه شاخه ی اتصال به زمین و خروجی سه سوراخه باید استفاده شود. هرگز شاخه اتصال به زمین را از پریز جدا نکنید.
- اگر سیمی را بدون دو شاخه اتصال به زمین دیدید، سیم را از سرویس فوراً خارج کنید.
- از سیم های رابط به درستی استفاده کنید.
- اگر از سیم (رابط) فرعی باید استفاده شود، سیمی که ظرفیت کافی برای حمل جریان در ابزار مورد مصرف را دارد، انتخاب کنید. سیم با اندازه کوچکتر از حد مورد نیاز می تواند گرم شده و سبب افت در ولتاژ و توان ابزار شود.
توصیه های سازنده ابزار را برای درجه سیم مورد نیاز و طول سیم چک کنید و مطمئن شوید که عایق سالم است. برای کاهش ریسک آسیب به عایق سیم ها، از سیم های دارای عایق که با حرف (S) hard service نشانه گذاری شده اند، علاوه بر سیم های مشخص شده با حروف(SJ) Jounior hard service باید استفاده کرد. مطمئن شوید که دو شاخ? اتصال به زمین سالم بوده و در موقعیت های مرطوب، سیم ها و اتصالات ضد آب بوده و برای چنین شرایطی مطلوب است.
رفتارهای ایمن در کار با برق
وجود یک محیط کاری ایمن به تنهایی برای کنترل همه خطرات الکتریکی کافی نیست. بلکه باید ایمن کار کنید. رفتارهای ایمن در کار به کنترل ریسک، آسیب یا مرگ ناشی از خطرات در کارگاه کمک می کنند. اگر شخصی با مدار الکتریکی با ابزار آلات و تجهیزات الکتریکی سروکار دارد، ضروری است که رفتار ایمن نیز داشته باشد.
هم? کارگران باید با دستورالعمل های انجام شغلشان آشنایی زیادی داشته باشند. هر شخصی باید بداند که چگونه از سیستم های کنترلی ویژه ای که به سالم ماندن افراد کمک می کند، استفاده نماید.
مطابق با مبحث 12 (12-1-3-1) ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا دفتر امور مقررات ملی ساختمان؛ ایمنی عبارت است از:
الف. مصون و محفوظ بودن ، سلامت و بهداشت کلیه کارگران و افرادی که به نحوی در محیط کارگاه با عملیات ساختمانی ارتباط دارند.
ب. مصون و محفوظ بودن، سلامت و بهداشت کلیه افرادی که در مجاورت یا نزدیکی (تا شعاع موثر) کارگاه ساختمانی، عبور و مرور، فعالیت یا زندگی می کنند.
ج. حفاظت و مراقبت از ابنیه، خودروها، تأسیسات، تجهیزات و نظایر آن در داخل یا مجاورت کارگاه ساختمانی.
د. حفاظت از محیط زیست در داخل و مجاور کارگاه ساختمانی.
کنترل خطرات الکتریکی از طریق رفتارهای کاری ایمن
- برای کنترل خطر از طریق رفتار ایمن، باید:
- برای کار و ایمنی برنامه ریزی شود.
- از کار کردن در شرایط مرطوب و خطرناک اجتناب شود.
- از خطوط جریان برق هوایی دوری شود.
- از سیم کشی و اتصال دهنده های مناسب استفاده شود.
- ابزار آلات به درستی نگهداری و استفاده شوند.
- وسایل حفاظت فردی مناسب پوشیده شوند.
مهم ترین مقررات ایمنی در برق
تا حد امکان از دو دست برای انجام کارهای برق استفاده نشود.
عدم استفاده از دست به جای فازمتر برای تشخیص برق.
رعایت حریم مجاز در هنگام کار در شبکه های فشار قوی.
استفاده از وسایل حفاظت جان برای میز کار و آزمایش و اتصال زمین مناسب با توجه به شرایط موجود در کارگاه.
پوشش ها و زره کابل های برق، لوله ها، بست ها، حفاظ ها و سایر قسمت فلزی وسایل و تجهیزاتی که به طور مستقیم تحت فشار برق نیستند باید به منظور جلوگیری از بروز خطرات احتمالی دارای اتصال زمین موثر باشند.
سیم های اتصال زمینی که احتمال آسیب دیدن دارند باید با پوشش مناسب حفاظت شوند.
وسایل و تجهیزات مورد استفاده و مشخصات فنی ساخت باید مورد تأیید موسسه تحقیقات و استاندارد صنعتی ایران باشد.
تجهیزات و وسایل حفاظت و کنترل برق، از قبیل کلیدهای قطع و وصل، کلیدهای خودکار، فیوزها و نیز تابلوهای برق و تخته کلیدها، باید با رعایت مقررات مبحث 13 از مقررات ملی ساختمان نصب و مورد استفاده قرار گیرند.
قطع مدار از منبع انرژی زمان تعویض و یا تعمیر قطعات معیوب.
بدنه فلزی دستگاه ها مجهز به اتصال زمین باشد.
بازرسی مرتب روزانه از وسایل و ادوات کار.
استفاده از سیم ها با سطح مقطع مناسب با توجه به میزان جریان عبوری، دما و شرایط اقلیمی.
رعایت فاصله های سیم برق از لوله های آب گرم و لوله های گاز.
کلیه سیم کشی های موقت و دایم و نصب تجهیزات برقی باید با رعایت ضوابط و مقررات مبحث 13 ساختمان از مقررات ملی ساختمان صورت گیرد.
برنامه ریزی برای کار و ایمنی
جهت برنامه ریزی در انجام کار توسط خودتان و یا با کمک دیگران، زمان صرف کنید. برنامه ریزی برای ایمنی یک بخش مهم در هر شغلی است که در آن برای شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات تلاش می شود. در زیر بعضی از مواردی که در برنامه ریزی باید راجع به آنها فکر شده و در نظر گرفته شوند فهرست شده اند:
- به تنهایی کار نکردن (کار با همکار)
- آموزش دیدن در زمینه CPR
- دانستن موارد ضروری که در مواقع اضطراری باید انجام شود.
- آشنایی با چگونگی قطع مدار و آشنا بودن با مکان قرار گیری قطع کننده های مدار، فیوزها و سوئیچ ها و همچنین خاموش کردن مداری که باید بر روی آن کار شود (حتی مدارهایی با ولتاژ پائین).
- آزمایش مدار قبل از شروع به کار جهت اطمینان از بدون برق بودن آن.
- برنامه ریزی برای قفل کردن و برچسب گذاری مدار و تجهیزات.
- اطمینان از قفل داشتن و برچسب دار بودن کلیه منابع انرژی قبل از اینکه هرگونه کاری بر روی مدار یا دستگاه الکتریکی انجام شود.
بازرسی ایمنی سیم ها
سیم های تغذیه و فرعی را بررسی کنید. سیم های الکتریکی طبق دستورالعمل زیر باید به طور منظم بازرسی شوند:
1- قبل از بازرسی، سیم را از منبع تغذیه الکتریکی جدا کنید.
2- مطمئن شوید شاخه اتصال به زمین در پریز قرار دارد.
3- سیم را با شوینده رقیق، تمیز کنید و نسبت به وجود بریدگی، آشفتگی، خوردگی و عیب در عایق، آن را آزمایش کنید.
4- مطمئن شوید پریز و دوشاخه آسیب ندیده باشند.
5- برای ذخیره و نگهداری سیم آن را به صورت حلقه در آورده یا آویزان کنید. از روش های دیگر استفاده نکنید. حلقه کردن با آویزان کردن بهترین راه برای جلو گیری از تابیده شدن و بریدگی سیم است.
سیم های برق برای اطمینان از اتصال دائم به زمین باید به طور منظم تست شوند. بدین منظور از تست کنند? پیوسته به صورت زیر استفاده کنید:
1- یک سر کابل و tester را به شاخ? زمینی در یک انتهای سیم وصل کنید.
2- سر دوم کابل را به سوراخ سیم زمین در انتهای دیگر سیم وصل کنید.
3- اگر tester روشن شد و یا بوق زد (بستگی به طراحی آن دارد)، سیم اتصال به زمین شاخه ها سالم است. در غیر این صورت، سیم آسیب دیده و نباید استفاده شود. سیم ها را نکشید. همیشه سیم را با دو شاخه از پریز جدا کنید.
از اتصال دهنده های مناسب استفاده کنید.
از دو شاخه و پریزهایی باید استفاده شود که برای جریان و ولتاژهای مورد نیاز، مناسب است. اتصالات برای جریان ها و ولتاژهای خاصی طراحی شده اند چنانکه تنها با دوشاخه ها و پریزهایی سازگار است که با هم منطبق می شوند.
شکل استاندارد پریزها و دو شاخه ها توسط انجمن ملی سازندگان وسایل الکتریکی طراحی شده است.(NEMA) از اتصال دهنده های قفل شونده استفاده کنید. از پریز و دوشاخه برقی نوع قفل شونده برای جلوگیری از جدا شدن آن ها از یکدیگر استفاده کنید.
استفاده از وسایل و لوازم ایمنی در برق
در زمان کار با برق، ایمنی فرد و همین طور تجهیزات اهمیت زیادی دارد و لازم است که فرد با استفاده از وسایل و لوازم ایمنی در برق محافظت شود و تجهیزات برقی نیز با استفاده از انواع کلید های حفاظتی نظیر کلید های اتوماتیک، کلید های حرارتی، محافظ جان و بی متال در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه ایمن شوند.
استفاده از وسایل و لوازم ایمنی در برق در هنگام کار برقی با توجه به قوانین ثبت شده در کتاب های نظام مهندسی ضروری است. این لوازم به دو دسته لوازم ایمنی فردی و لوازم ایمنی گروهی تقسیم می شود :
1 – لوازم ایمنی فردی که تحویل مجری یا انجام دهنده کار می شود.
2 – لوازم ایمنی گروهی که تحویل سرپرست گروه شده و کلیه افراد اکیپ موظف به حفاظت و نگه داری آنها بطور مطلوب هستند.
3 – لوازم ایمنی تجهیزات که از دستگاه ها و سیستم برق ساختمان ها، کارخانه ها و کارگاه ها حفاظت می کند. این لوازم شامل انواع کلید اتوماتیک، رله های کنترلی مثل رله کنترل فاز، رله شیشه ای، رله ارت فالت و کلید های حفاظتی است.
لوازم ایمنی فردی
- لباس کار
- کفش های ایمنی
- فیوز کش
- کمربند و رکاب ایمنی
- دستکش های حفاظتی
- کلاه ایمنی
- فازمتر فشار ضعیف
لوازم ایمنی گروهی
- تفنگ پرتاب سیم ارت
- دستکش های عایق برق فشار متوسط
- فازمتر های فشار متوسط و قوی
- چوب استیک یا پرش
- دستگاه اتصال زمین موقت برای خطوط فشار ضعیف و فشار متوسط و قوی
فازمتر فشار ضعیف
فازمتر فشار ضعیف وسیله ای است انفرادی که در صنعت برق برای مشخص نمودن برق دار بودن وسایل برقی و سیم های حامل جریان استفاده می شود.
اجزای داخلی فازمتر
1 – لامپ کوچک تخلیه
2- مقاومت سری شده با لامپ
3 – فنر متصل کننده
4- قسمت پیچ گوشتی روکش دار
با اتصال فازمتر به قسمت برق دار لامپ درون آن روشن می شود که دلیل این امر این است که جریان برق از طریق نوک فاز متر به مقاومت می رسد، مقاومت موجود، جریان برق را تا حدی می رساند که وقتی از بدن انسان عبور کرده و با رسیدن به زمین باعث بسته شدن مدار می شود. هر چه مقاومت بدن فرد کم تر باشد نور لامپ بیشتر خواهد شد.
یکی از اعمال پایین بودن ایمنی که بطور معمول در میان کاربران برق دیده می شود این است که از فازمتر به عنوان پیچ گوشتی استفاده می شود و این علاوه بر این که به فازمتر آسیب می رساند، باعث برق گرفتگی برای فرد خواهد شد.
انبر دست
انبر دست یکی از وسایل پرکاربرد و ضروری برای برق کاران است که رعایت نکات زیر در استفاده از آن ضروری است:
برق کار باید دقت نماید عایق انبر دست استاندارد و از نوع مرغوب باشد. تحت هیچ شرایطی از انبر دست به جای آچار یا چکش استفاده نشود.
پرتاب نمودن انبر دست از ارتفاع عملی حادثه ساز محسوب می شود زیرا علاوه بر امکان صدمه رسانی به همکاران احتمال آسیب دیدن خود وسیله و آسیب عایق دسته های آن و افزایش احتمال برق گرفتگی در هنگام کار وجود دارد . از طرف دیگر در اثر ضربات وارده حالت باز و بسته شدن آن تغییر کرده و این امر باعث خراب شدن انبر دست می شود.
فیوز کش
فیوز کش وسیله ای است که برای تعویض فیوزهای کتابی با کارتی که در داخل تابلو های توزیع وجود دارند استفاده می شوند. تعویض این نوع فیوزها بوسیله انبر دست یا هر گونه وسیله دیگر بسیار خطرناک بوده و همین عمل ناایمن به کرات در واحدهای عملیاتی و اتفاقات منجر به حوادثی نظیر سوختن سر و دست و صورت کارکنان می شود.
در مورد استفاده از انبر دست به جای فیوز کش بدلیل این که فرد، اغلب زمانی که یک سوی فیوز را در کشو پایه فیوز قرار می دهد چشم را بسته و صورت را برمی گرداند ، همین امر باعث می شود مسیر فیوز عوض شده و به فاز جانبی اصابت کند. در نتیجه دو فاز بهم متصل شده و همزمان با این عمل شعل? حاصل قوس الکتریکی دست و صورت فرد را خواهد سوزاند.
چوب استیک یا پرش
وسیله ای است عایق که برای قطع و وصل و کات اوت فیوز های دون دسته و موارد مشابه مورد استفاده قرار می گیرد. جنس آن از فایبر گلاس و موارد مشابه دیگری که از سبکی و وجه عایقی خوبی برخوردار باشند است. هنگام استفاده از این وسیله باید طول آن متناسب با ولتاژ موجود باشد. همچنین خشک کردن کامل آن در مواقعی که هوا بارانی و مرطوب است ضروری است .
بعد از هر بار استفاده برای جلوگیری از آسیب دیدگی احتمالی فیزیکی و هم چنین تمیز نگه داشتن آن باید در جلد مخصوص خود قرار گیرد. از زدگی یا برآمدگی در سطح این وسیله باید جلوگیری کرد زیرا ممکن است به حوادث ناگواری بیانجامد چون نفوذ الکترون های نشتی برق از آن نقطه باعث سوزندان و نشت جریان به بدن استفاده کننده می گردد.