وسایل حفاظت فردی در محیط های کاری
•
در محیط کار همواره اشکال مختلفی از خطرات نظیر لبه های تیز، سقوط اشیاء، جرقه ها، مواد شیمیایی، سروصدا و انواع دیگر خطرات وجود دارند. کنترل مهندسی خطرات در منبع ایجاد آنها بهترین روش برای حفاظت کارگران است. اگر کنترل های مهندسی و مدیریتی امکان پذیر نباشند و یا حفاظت کافی را ایجاد نکنند ،کارگران باید از وسایل حفاظت فردی مناسب استفاده کنند.
هدف از وسایل حفاظت فردی محافظت کارگران از ریسک جراحات از طریق ایجاد یک مانع در برابر خطرات محیط کار است. وسایل حفاظت فردی جایگزینی برای کنترل های فنی و مهندسی و مدیریتی محسوب نشده، بلکه همواره با تدبیر و کنترل های یاد شده برای کسب اطمینان از تأمین ایمنی و بهداشت کارگران به کار می روند.
وسیله حفاظت فردی وسیله ای است که بر حسب نیاز و با توجه به نوع کار اجرایی برای تقلیل اثرات مخاطره آمیز در حین کار استفاده می شود. هدف از این نوشته معرفی وسایل حفاظت فردی و بیان مختصری از ویژگی های آن و انجام آزمایشات مختلف بر روی این گونه وسایل می باشد. بی شک، با توجه به کاربردهای مختلف این گونه وسایل و تنوع آن ، در این مقاله به تمامی موارد پرداخته نمی شود و تنها به گوشه هایی از مهمترین موارد اشاره می شود.
قوانین مرتبط در قانون کار جمهوری اسلامی ایران
در ابتدای بحث به مفادی از قوانین مرتبط در قانون کار جمهوری اسلامی ایران و اهمیت استفاده از این وسایل در قوانین کشوری اشاره می شود.
ماده 90 قانون کار جمهوری اسلامی ایران
کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که بخواهند لوازم حفاظت فنی و بهداشت را وارد یا تولید کنند، باید مشخصات وسایل را حسب مورد همراه با نمونه های آن به وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال و پس از تائید ، به ساخت یا وارد کردن این وسایل اقدام نمایند.
ماده 85 قانون کارجمهوری اسلامی ایران
کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای تولیدی ، صنعتی مکلفند بر اساس مصوبات شورایعالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. کارگران نیزملزم به استفاده و نگهداری ازوسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل های مربوطه کارگاه می باشند.
کلاه ایمنی :
کلاهی است که از قسمتهای بالای سر در مقابل صدمه محافظت می کند.
تجهیزات داخل کلاه : مجموعة کاملی از وسایل که در جای مشخصی از کلاه بر روی سر قرار گرفته است و سبب جذب انرژی می شود . این قسمتها شامل موارد ذیل است:
بند سر : قسمتی از تجهیزات کلاه که دور تا دور سر و پیشانی قرار می گیرد.
کلاف: قسمت قابل تنظیم یا ثابت از تجهیزات کلاه ایمنی که بر روی کاسة سر و در زیر کلاه قرار می گیرد
بند ضربه گیر : بند چرمی یا هر نوع بند محافظی است که جذب کنندة ضربه ها و شوکها بوده و جای آن پشت سر و بر روی بند سر قرار دارد
لایة محافظ : از موادی ساخته شده که در حین ضربه جذب کنندة انرژی جنبشی بوده ودر لایة داخلی پوسته کلاه ایمنی بکار گرفته می شود
سوراخ های تهویة هوا : سوراخهایی است که در پوستة کلاه واقع شده و امکان گردش هوا را در آن فراهم می کند
وسایل جانبی : هر جزیی از کلاه را مانند بند چرمی چانه ، محافظ گردن ، بند پشت گردن و وسایل اتصال برای نصب لامپ و کابل را که برای منظور خاصی بکار می رود، وسایل جانبی نامند
انواع کلاه بر اساس کاربرد
- کلاه عمومی
- کلاه با ویژگی عایق برق
- کلاه با ویژگی حفاظت در برابر برودت
- کلاه با ویژگی استحکام از طرفین
آیا عوامل زیان آور محیط کار را می شناسید؟
کفش ایمنی :
کفشی است که تا حد امکان استفاده کننده از آن را در برابر صدمات ناشی از کار محافظت می نماید. سرپنجة فولادی قطعه ای است فولادی که سرپنجة پا را در برابر ضربه هایی با انرژی برخوردی 100 الی 200 ژول محافظت می کند. سرپنجه های فولادی باید بطریقی در کفش تعبیه شده باشند که فقط با آسیب رساندن و پاره کردن آن قابل بیرون آمدن باشند. کفش های ایمنی (به غیر از تماماً لاستیکی) که در آنها سرپنجة ایمنی داخلی بکار رفته است, باید دارای آستر یا بخشی از جنس رویه که به عنوان آستر عمل می کنند, باشند.
محافظ های دستگاه تنفسی
ماسک ها وسایل محافظ دستگاه تنفسی هستند که برای ایجاد فضایی محفوظ, با حداقل درز بر روی صورت استفاده کننده به کار می روند. از این وسیله برای محافظت در مقابل اتمسفر محیط استفاده می شود. هوا مستقیماً از سطوح ماسک که روبروی دهان و بینی قرار دارد عبور می کند و داخل مجاری تنفسی می گردد و هوای بازدم از طریق دریچه یا دریچه های بازدم یا دیگر قطعات مناسب مستقیماً به سمت اتمسفر محیط راه می یابد.
انواع ماسک
- Full Face Mask ماسک کامل
- Half Mask نیم ماسک
- Quarter Mask ربع ماسک
- Filtering Half Mask نیم فیلتر ماسک
ماسک کامل
پوششی است مقابل صورت که چشم, بینی, دهان, چانه یا به عبارت دیگر کل صورت را می پوشاند. نیم ماسک پوششی است مقابل صورت که دهان ، بینی و چانه را می پوشاند.
ربع ماسک
پوششی است مقابل صورت که تنها دهان و بینی را می پوشاند.
نیم فیلتر ماسک
ماسکی است که کل یا قسمت اعظم آن را فیلتر تشکیل می دهد و دهان و بینی و در حد امکان چانه را نیز می پوشاند.
فیلتر
قسمتی از دستگاه محافظ تنفسی است که قابل تعویض بوده و از آن برای فیلتراسیون ( پالایش) هوای محیط استفاده می شود.
فیلترهای ذره ای
فیلترهایی هستند که از آنها در محیطهای گرد وغباردار و ذرات جامد و مایع معلق در هوا استفاده می شود.
فیلترهای گازی
فیلترهایی هستند که در محیطهای گازی استفاده می شوند و جذب کننده گازها و بخارها هستند.
فیلترهای ترکیبی
فیلترهایی هستند که جذب کننده گازها ، بخارها و ذرات پراکنده جامد و مایع مشخصی هستند.
فیلترهای شیمیایی
محافظ چشم و صورت
هر نوع وسیلة حفاظتی که ناحیة چشم یا صورت را بپوشاند . انواع محافظ های چشم و صورت ؛
- عینک های معمولی با محافظ جانبی یا بدون محافظ جانبی
- عینک های ایمنی
- سپرهای محافظ صورت
- سپرهای دستی جوشکاری
- کلاه مخصوص جوشکاری
- سپرهای صورت به طور معمولی با هد بندهای مناسب ، محافظ ابرو ، کلاه ، نقابهای ایمنی با دیگر تجهیزاتی که قابلیت نصب بر روی آنها وجود دارد استفاده می شود.
عینک های ایمنی
محافظ چشمی است که بر روی صورت قرار گرفته و ناحیة جشمها را کاملاً محصور می نماید. طبقه بندی عینک از نظر نوع کاربرد؛
- برخورد اجسام سخت
- تابشهای نوری (با طول موج 1 / 0 الی 100 میکرومتر)
- فلزات مذاب و اجسام داغ
- قطرات و پاشش مایعات
- ذرات گرد و غبار
- گازها
- و یا هر نوع ترکیبی از این خطرات می باشد.
محافظ های چشم باید عاری از هر گونه زائده یا بیرون زدگی، لبه های تیز یا دیگر عیوبی باشد که احتمال ایجاد آزار یا آسیب را فراهم آورد . هر قسمتی از محافظ های چشم که در تماس با صورت یا دیگر اعضاء می باشند نباید از موادی ساخته شده باشد که باعث تحریک پوست شود.
کمربند ایمنی
از کمربند های ایمنی بدن، برای محافظت از سقوط بر روی داربست ها ، سقف های عایق و غیره که پاها بدون اطمینان و ایمنی لازم روی آنها قرار می گیرند ، استفاده می شود .این کمربندها از چرم یا تسمه بافته شده با کیفیت بالا ساخته می شود . فقط باید از محکم ترین نوع چرم یعنی پوست دباغی نشده به عنوان کمربند ایمنی استفاده شود .
انواع مختلف تسمه بافته شده از جنس کتان ، نایلون یا دیگر الیاف مصنوعی به گونه ای ساخته می شود که در برابر نیروی کششی بیش از 2000 کیلوگرم مقاومت داشته باشند .کمربندها به قلاب فلزی (سگگ) و حلقه های فرم یافته با قدرت مناسب مجهز هستند.
طناب های ایمنی (طناب ایمنی ، طناب نجات)
از الیاف مصنوعی یا طبیعی با قدرت تحمل پارگی - 1000 (حداقل) الی 3000 کیلوگرم ساخته می شوند.
تجهیزات کمربندهای ایمنی
برای پائین یا بالا بردن کارگران در قسمتهای محصور و کارهای مشابه مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از این تجهیزات توسط سقف سازها ، نقاشها و دیگر کارگران به هنگام کار در مکانهای مخاطره آمیز ، حفاظت مناسبی را در برابر سقوط آنها فراهم می کند .تجهیزات کمربند از کتان ، نایلون یا دیگر الیاف مصنوعی بافته شده و مجهز به حلقه های آویز آهنی D شکل متصل به کمربند ایمنی ساخته می شود.
گوشی های حفاظتی
امروزه استفاده از گوشیهای حفاظتی برای جلوگیری از کم شنوایی های ناشی از سر و صدا مورد استقبال کارگران و کارفرمایان قرار گرفته است. در بسیاری از کارخانه ها و مکان های صنعتی، استفاده از این گونه وسایل توصیه می شود، اما متاسفانه استاندارد بودن آنها کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
دستکش حفاظتی
پوشش دست برای کل دست که ماده حفاظتی تا مچ دست ادامه دارد و هر انگشت را به طور جداگانه پوشش می دهد.
دستکش ساق کوتاه :
دستکش با ماده حفاظتی پیوسته (یک تکه) که از نوک انگشتان تا حداقل 75 میلی متر بالای مچ دست را حفاظت می کند.
دستکش ساق بلند :
دستکشی که دارای یک ساق انعطاف پذیر بلند است.طول این دستکش باید به گونه ای باشد که در شرایطی که آرنج به اندازه 90 درجه خم شده باشد، حداکثر فاصله بین انتهای دستکش از سطح بالایی بازو 75 میلی متر باشد.
بازوبند :
وسیله حفاظتی که بازو را می پوشاند. بازوبند ها به دو صورت متصل پیوسته و مجزا از دستکش موجود هستند. نوع مجزای آنها فقط در مواقع نیاز به دستکش متصل می شوند.
بازوبند بلند :
وسیله حفاظتی که ساعد را می پوشاند و تا بالای بازو ادامه دارد.
اندازه بازوبند: اندازه بازوبند عبارتست از حداقل طول آن ها در حالت عادی بر حسب میلی متر. دستکش ها باید به گونه ای انتخاب شوند که با خطرات احتمالی ناشی از کار متناسب بوده، هیچ گونه ناراحتی برای حرکت انگشتان دست ایجاد نکنند.
کارگرانی که با انواع مختلف ماشین های مته، کله زنی و سایر ماشین هایی کار می کنند که احتمال دارد دستکش بین قطعات متحرک آن ها گیر کند، نباید از دستکش استفاده کنند. کارگرانی که با برق سروکار دارند، باید از دستکش های لاستیکی یا جنس مخصوص مشابه دیگری که عایق الکتریسیته باشد، استفاده کنند.
تبصره: مقاومت الکتریکی دستکش عایق برق متناسب با ولتاژ مورد نظر باید به تأیید وزارت کار و امور اجتماعی برسد.
لباس کار
لباس ایمنی باید از طریق ارزیابی کامل شرایط محیط کار، نوع و فرآیند کار و نیز خطرات احتمالی محیط کار انتخاب شود. هیچ قسمت از لباس کار کسانی که با ماشین آلات دوار یا در مجاورت آن ها کار می کنند، نباید باز و یا پاره باشد.همچنین آویزان کردن زنجیر ساعت و کلید و نظایر آن و نیز استفاده از شال گردن روی لباس کار اکیداً ممنوع است.
ویژگی های ارگونومی لباس کار
مواد و اجزای تشکیل دهنده لباس ایمنی نباید برای استفاده کننده زیان آور باشند و لباس ایمنی باید راحت بوده و در عین حال حفاظت کافی را ایجاد کند. همچنین قسمت هایی از لباس ایمنی که در تماس با بدن استفاده کننده است، باید عاری از زبری، لبه های تیز و برجسته باشند تا تحریک ،سوزش یا صدماتی را به وجود نیاورند.
طراحی لباس ایمنی باید به گونه ای باشد که به طور صحیحی بر بدن استفاده کننده قرار گرفته واطمینان ایجاد کند که در طول زمان استفاده در جای خود باقی مانده، عوامل محیطی بر آن تأثیر سوء نداشته، اجزای آن در حین حرکت وتغییر حالت اندام ها درحین کار از یکدیگر جدا نشده و انتظارات مورد نظر را به خوبی برآورند.