دستگاه اتوآنالیزر چیست؟
•
خون و مایعات موجود در بدن دارای مواد مخصوصی هستند که ماهیت آن ها اغلب متفاوت بوده و در غلظت های مشخصی برای ادامه حیات ضروری اند. این مواد شامل: قندها، پروتئین ها، چربی ها، یون ها، آنزیم ها و هورمون ها و … هستند و بررسی ماهیت، مقدار و اندازه گیری و عمل این مواد در حیطه علم بیوشیمی است. هر یک از این مواد در بدن دارای مقدار و رنج مشخصی است که افزایش و یا کاهش آن موجب اختلالاتی می شود. بعضی از این مواد به مقدار بسیار کم تا حد چند صدم میلی گرم در هر سی سی از سرم یافت می شود و مقدار بعضی دیگر از این مواد حتی به میزان چند گرم در هر میلی لیتر می رسد.
دستگاه اتوآنالیزر چیست؟
دستگاه اتوآنالایزر ابزاری است که از سرم خون یا نمونه ادرار، برای اندازه گیری اجزای مختلف مانند قند، کلسترول، پروتئین، آنزیم ها و غیره استفاده می کند، مورد استفاده مراکز درمانی و بهداشتی یا بیمارستان ها قرار می گیرد تا با بررسی های مبتنی بر نتایج داده های عینی، موجب تشخیص زودهنگام بیماری ها و به تبع آن، بهبود فرایند درمان و حتی پیش آگهی از بعضی بیماری ها می گردد. این دستگاهها با استفاده از حجم بسیار کم نمونه و مواد واکنش دهنده و همچنین با سرعت بسیار بالا و پردازش فوق دقیق که ویژگی منحصر به فرد آنهاست انواع ترکیبات داخل خون را آنالیز و اندازه گیری می نمایند.
تاریخچه اتوآنالایزر
اتوآنالایزر، یک آنالایزر خودکار و تمام اتوماتیک است که با استفاده از تکنیک آنالیز سیال پیوسته یا Continuous Flow Analysis کار می کند که اولین بار توسط شرکت تکنیکون Technicon ساخته شده است. این ابزار در سال 1957 توسط پروفسور لئونارد اسکگس اختراع شد و پس از آن توسط شرکت تکنیکون Technicon Corporation جک وایتهد، تجاری سازی و تولید انبوه شد. اول تنهاب وسیله ای برای تجزیه و تحلیل بالینی بود، اما روش های تحلیل صنعتی به زودی به آن اضافه شد. طراحی فنی این محصول، بر اساس جداسازی با استفاده از جریان مستمر حباب های هوا است.
اساس کار اتوآنالایزر
اصل کلی که اندازه گیری مذکور بر آن استوار است به زبان ساده شبیه به آزمایش ید – نشاسته ای است که از زمان کلاس های علوم مدرسه به یاد دارید. اگر خاطرتان باشد، زمانی که شما محلول ید را به محلول نشاسته اضافه می کردید محلول فورا به رنگ آبی تغییر رنگ میداد و وجود نشاسته تایید می شد. اساس سنجش های این دستگاه اسپکتروفتومری است.
- پس از جداسازی سرم خون، معرف مورد نظر )برای سنجش هر ترکیبی که باید سنجش شود بطور مثال قند خون (به سرم اضافه می شود و ترکیب نهایی به رنگ خاص درمی آید.
- با توجه به قانون بییر مبنی برجذب انتخابی نور توسط مواد مختلف، نوری با رنگ مکمل رنگ ترکیب نهایی را از آن عبور داده و میزان جذب نور را اندازه گیری می کند.
- سپس آن را با میزان جذب نور استاندارد مقایسه و به نسبت آن مقدار ترکیب مورد نظر را با عدد اعلام می کند.
روش فتومتری
روش فتومتری : برای اندازه گیری به روش فتومتری به یک منبع نور، وسیله جدا کننده طیف مورد نظر و یک آشکار ساز نیاز است.
فتومتری انعکاسی
دراین روش نور منعکس شده اندازه گیری می شود اجزای این سیستم همانند اجزای سیستم فتومتری است و معمولا در اتوآنالایزرهایی که از معرف های Reagents خشک استفاده می کنند، به کار می رود. فلوروسنس، ساطع شدن پرتوهای الکترومغناطیسی حاصل از ماده ای است که توسط یک منبع تشعشعی دیگر تحریک شده است. شدت نور ساطع شده )فلورسنت( رابطه مستقیم با غلظت ماده تحریک شده دارد.
کدورت سنجی یا نفلومتری
برای اندازه گیری کمی و کیفی رسوب حاصل از واکنش آنتی ژن آنتی بادی به کار می رود.
ISE
تعداد زیادی از روش های الکتروشیمیایی در اتوآنالایزرها به کار می روند. که رایج ترین آنها الکترودیون انتخابی یا ISE Electrode Selective Ion است.
اجزای اتوانالایزر
ثبات : سیگنال الکتریکی را به یک چارت متحرک تبدیل می کند.
رنگ سنج : تغییرات در چگالی نوری جریان مایعی را که در یک لوله جاری می شود مانیتور می کند.
حمام داغ : مایعات را به صورت مداوم در درجه حرارت مورد نظر جهت پیشرفت رنگ، نگه میدارد.
دیالیز کننده : یک غشا نیمه تراوا که امکان عبور مواد انتخابی را فراهم می کند.
پمپ متناسب کننده : نمونه ها را با معرف ها مخلوط می کند.
نمونه گیر : نمونه ها و محلول های شسته شده را به ستسیتم اتوانالایزر آسبره می کند.
نمایشگر ویدویی : نمایشگر ویدیویی دستگاه علاوه بر امکان انتخاب حالتهای دستگاه، گستره نتایج را نیز نمایش می دهد.
قسمت های اصلی سخت افزار یک دستگاه اتوآنالایز
- انواع سوزن ها
- انواع ربات ها
- انواع موتورهای آنالوگ و دیجیتال
- پمپ های الکترومکانیکی،
- مدارات الکترونیکی : شامل بوردهای کنترل، CPU,Main Board
- UPS : تامین کننده ولتاژ و جریان
اتوآنالایزرها بر اساس برنامه نرم افزاری شرکت سازنده و به لحاظ نوع مواد مصرفی به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
Open System
مزیت این نوع سیستم ها بیشتر در دادن این امکان به آزمایشگاه است که از هر نوع کیت و از هر شرکت تولید کننده با توجه به توان مالی خرید نماید. زیرا اپراتور دستگاه می تواند پارامترهای مربوط به هر کیت را بر اساس کیت خریداری شده تغییر دهد در این حالت آزمایشگاه می تواند کیت های ارزانتری خریداری نماید و هیچ محدودیتی در خرید انواع کیت مصرفی نخواهد داشت. بدین ترتیب آزمایشگاه قادر است با توجه به شرایط اقتصادی تصمیم به خرید نماید و هزینه های هر تست را کاهش دهد.
Closed System
اما در این نوع سیستم ها، آزمایشگاه مجبور است تا مواد مصرفی و کیت های آن را از همان شرکت سازنده دستگاه خریداری نماید و سایر کیت ها که توسط دیگر شرکتها تولید شده، برای دستگاه مذکور قابل قبول نمی باشد و دستگاه قادر به کار با سایر کیت ها نخواهد بود. بنابراین آزمایشگاه، در صورت افزایش هزینه تهیه مواد مصرفی از برند اصلی، قادر به کاهش هزینه های خود نخواهد بود. همچنین از آنجا که ریجنت ها و مواد مصرفی در ظروف مخصوص و ویژه ای با یک فرمت و قالب خاص تهیه گردیده اند، بنابراین این هزینه ها به قیمت هر تست نیز اضافه می کند. البته قابل کتمان نیست که اغلب سیستم های بسته، درجه بالاتری از کیفیت را ارائه می دهند.
انواع اتوآنالایزر بیوشیمی از لحاظ نوع خوانش
Batch System
در این اتوآنالایزر قرائت به صورت تست به تست انجام شده و نتایج نیز به همین صورت نشان داده می شود. سرعت قرائت تست ها در این نوع آنالایزرها بین 40 الی 80 تست در ساعت است.
MultiBatch Analyzer
در این اتوآنالایزرها قرائت در حالت عادی به صورت تست به تست انجام می شود، ولی امکان تعریف اجرای چند تست مختلف برای یک نمونه و به صورت متوالی نیز وجود دارد که در این صورت باید از قسمت اورژانس یا برنامه Stat دستگاه استفاده کرد.
Random Access Analyzer
در این اتوآنالایزرها می توان در هر زمان و برای نمونه، تست مورد نظر را انتخاب و اجرا کرد. حال آنکه رعایت هیچ گونه ترتیبی اجباری نیست. سرعت این اتوآنالایزرها بین 100 الی 600 تست در ساعت است.
دستورالعمل فنی اتوانالایزر
نمونه های لازم برای کار کردن با دستگاه اتوآنالایزر بیوشیمی، در واقع همان قسمت مایع زرد رنگ بالای خون سانتریفیوژ شده است که سرم نام دارد و همچنین می توان از ادرار هم استفاده کرد. یک حجم دقیق از نمونه (به طور معمول 30 میکرولیتر) با استفاده از یک پیپت (پروب سمپل) جمع آوری می شود و با آب مقطر رقیق می گردد. از این نمونه رقیق شده، یک مقدار دقیق از 2 تا 25 میکرولیتر برای هر مورد تست برداشت شده و به یک سلول واکنش (کووت) منتقل می شود. این سلول واکنش حاوی ریجنتی (معرف) است که قبلا از بطری معرف توسط پروب ریجنت برداشت شده و به سلول واکنش اضافه شده است. دما در این سلول واکنش 37 درجه سانتی گراد است اگر یک واکنش رنگی رخ ندهد، ممکن است معرف دوم یا سوم اضافه شود. پس از اجازه دادن به واکنش برای یک زمان معین (به طور معمول 10 دقیقه)، تراکم رنگ با استفاده از یک رنگ سنج (چند سنجش چند طول موج) اندازهگیری میشود. مکانیسم رنگ سنجی این است که یک نور را از کووت واکنش عبور کرده و سپس مقدار طول موج خروجی اندازه گیری شده و داده های اندازه گیری شده با استفاده از مبدل های A / D ( مبدل آنالوگ → دیجیتال)، توسط CPU محاسبه میشوند و نتایج استخراج می شود.
مزایای به کارگیری این سیستم ها در آزمایشگاه عبارتند از:
- افزایش سرعت
- دقت اندازه گیری
- کاهش خطا
- صرفه جویی
- دقت در تکرار
نگهداری اتوآنالایزر:
- در انتهای کار با دستگاه منبع برق آن را قطع و دستگاه را خاموش کنید.
- به یاد داشته باشید که برنامه سرویس و نگهداری به صورت دوره ای و منظم باشد.
- از مجاورت دستگاه کنار مواد شیمیایی از قبیل اسیدها و سایر مواد خورنده اجتناب ورزید.
- قطعات داخلی را به صورت منظم بازدید نمایید.
- دستگاه در کنار پنجره و جریان مستقیم هوا قرار نداشته باشد.
عیب های دستگاه:
- بریدگی تسمه ها، پمپ های انژیکتور، اورینگ ها
- جام کردن گیربوکس های موتورهایی که کوت را داخل می برند.
- ترکیدگی شیلنگ ها (تیوپ ها)
- خرابی لامپ ها و به هم خوردن تنظیمات آن
- موتوری که سینی نمونه و چرخ دنده ها را جابجا می کند ممکن است با مشکل مواجه شود.
- غبار گرفتن دستگاه و کدر شدن لنزها و فیلترهای نوری